Shift Happens
feb 20-24, 2012 J301 Ateneo de Davao University

dangaw

Dangaw
Ni noy narciso
Feb. 17, 2012

1 Sinugdanan:
( Naka-trompa ) Mga kahigalaan
Magsugod na
Ang pasundayag
Ayaw na pagdugay-dugay

O hinay hinay ra manang
O hinay-hinay ra manong
O dong day ayawg dagan
Kay madagma unya ka

Ayaw kabalaka
Kay dili pa magsugod
Kung dili pa
Muabot ang imong presensya

Mga kahigalaan ania na dyud ( triangular formation)
ang mag-dudula sa entablado
gikan pa sa hilayong dapit
Gilukdo Ang kalibutan para ka ninyo

Adunay mag-tiayon (interpretative)
Malinawong nag-puyo
maabot lamang ug habal-habal,
bangkaon, baklayon o mag-kabayo (to be interpreted)

musubida (lively intepretation/ choreography)
mubajada
tabokon kapila ang suba
ang ilang payag sa tok-tok sa buntod nag-yaka


ug usa ka adlaw, nagpalawod si baloloy
( bangka malong)
Walay lain tawo Sa hilayong dapit
Nag-abot ang langit ug yuta
Nipis na pananaw sa usa ka mangigisda

Murag dahon Nga napalid ang kanaway ( rod bird)
Samtang mikusog ang hangin(Rod with ribbons)
Ug sa dihang mihonghung kini
Murag tabanog nga midupa (extended wings)

( detailed movement of the fisherman, paddling, fishing) flute/ rainstick
Katong sa abaga palang milantaw ang adlaw
'di pa ato ka yaw-yawan ang lapyaan
apan sa dihang mitindug ug miduko kini
migawas ang mga bituon sa yuta ug misidlak-sidlak

ug sa dihang natumban , mikinang ug mitagning ang tingog
(hain man dyud paingon ang tubig?)
mihunas na lang nagpahuway ang mga gapnod sa kinabuhi
tapad sa mga dunot kong tsinelas

taas na ang adlaw ( jump into the water)
mihinay-hinay napud nawala ang kanaway
(mitungas ako sa tubig)
mikisang , tumoy sa pana ,nabaid na lang sa bato
(flawta)
nauga ang nahabilin nga asin sa akong lawas
mura nag panit sa bakawan
ang akong mga bukton
gaduko ang akong pana


gatulo ang tubig sa akong buhok
bug-at itikang ang akong mga paa
susama ang tanan kaniya
murag mga gapnod sa kinabuhi

Kinahanglan na ako muuli
Maayo na ning ginagmay kaysa wala
Kung sa bagay duha ra may mukaon
Niini, ako og ang akong asawa

Sa pikas bahin
si nanay nga nag-tikaw-tikaw sa kusina
nangandam ug panihamon
para sa iyang hinigugmang bana

samtang ga- baklay iyang bana
si nanay nakalit nga naundang ug nahilum
miadto siya sa bintana
nag-munimuni
(sistang mingaw)
O gino kanus-a man Intawon mi Mag-kaanak ( bisan gatrabaho, kinhanglan mutan-aw dud sa tawo)
Kamingaw ang panimalay ( as if asking for sympathy from audience)
O Ginoo ko Na makagagahum sa kalibutan
Tagai kami og bata nga muhatag sa kalipay
( change guitar tone)
O tay naabot naka (iabot ni tatay ang isda)
Lab-as nga isda ug lima-lima
Gamay-gamay karon ang kuha nay
O nay nganong naghilak kaman?
(muduol si tay kay nay)
Aw wala ra ni tay
Ngano man?
Duna kabay gibati?
Aw wala tay

Magpa-abot kita
Dawaton nalang nato nay
Dili man pud ana kalalim
mag-ampon kita ug bata

Duna kitay mga pag-umangkon Apan layuan sila dire kanato
Lisud pud mubalhin kita
kay ang atong panginabuhi
Dri man sa uma

Ayos rko tay, Mulabay ra kini
Mingaw raman gud usahay
Kung mupalawod ka
Ako ra mag-inusara

Naa man si bantay (katawa ang mag-tiayon) ( tahol ang iro)
Kung sa bagay mao kining binuhat sa Ginoo
Nga mas—nakasabot sa atong pangamuyo,
sa kahimtang nato

Ayaw kabalaka Duha man kta
Palamboon nalang nato Ang atong uma (katawa)
Aron duna tay kalingawan
Atong ayuson ang bukal , kung manguha ug tubig ang katawhan

2 MgA Diwata ( tingog sa chimes)
Sa usa ka dapit
Gawas sa panimalay
Nadungog kini sa mga diwata
Nga sa lasang nagpahulay



( sayaw sa mga diwata)
Malinawon kining pamilya
Maayo sila sa kinaaiyhan, Sa kahayupan
Ampuan paman gani ang hayop na maigo niini
Bago niya kini kuhaon

Nahitabo na sila na gayod
Ang tagabantay niining Puting bato
Si tatay ang nag-ayos sa pagtipak sa yuta sa bukal
Panahon sa baha, ug panahon sa tag-init

Kahinumdum ko kaniadto inang diwata
Mao kini ang mag-tiayon ang nakakita niining busay
Ila kining giayos ug gilimpisaan
Ug ila pa kining gipaambit sa magtag –uuma sa puting bato

Maayo ni sila bisan mga estranghero dinhi sa puting bato
Walay duha –duha , mutabang gayod
Angay ra nga atong tumanon
ang ilang pangandoy (sayaw sa mga diwata)

3 Pag-abot ni Dangaw
Usa ka adlaw gilingaw nalang nila ang matg-usa
mangutlog gulay uban si bantay
ang abot isakay kini sa motorsiklo
Nya dal-on sa merkado
( dulaon ang pag-byahe sa motor ug an pag-baligya)
Pag-kahalin niuli sila ug nag-pahulay
Samtang si nanay galuto
si tatay nag-tikaw-tikaw nga kalingawan ug ukit
ang kahoy nga ang porma murag bata


Dunay nag-hilak silang nadungog
“ nay ikaw nang naghilak
Naghilak! Gisipon kug hiniwa aning sibuyas
Nya ningbalik sa ilang buhat)
Nihilak napud..
Ingon sa asawa; baloloy ikaw nang nag-hilak
Unsang naghilak
Dili na itoy o iro nga nasaag
(hilak )
Murag sa gawas na gikan
(dali-dali silang miadto sa atubangan nga pultahan)
Pagtan-aw nila wala
Niya mihilak
Pag-lili nila sa ubos (nakurat, paatras)

Hala bata sa basket
Kinsa mani(lingi-lingi sa palibut)
Gunitan na unta
oY ayaw panghilabot kay basin maligno kana

ikaw pud uy, unsay maligno ,basin gidungog ang atong ampo
nga tagaan tag bata
basig dunay pamilya nga dili muangkon niining bata
nya gitarog sa ginoo ang ilang kasing-kasing nya ibutang dinhi

Murag gigutom na ning bataa
O tay pag-andam ug limpyo nga panapton
Ug pabukal ug tubig, iandam ang gatas sa baka
Og kuhaa tong nhabiling bibironsa imong pag-umangkon

Hala gisuyop raman ang gatas
Matay kuyaw ning bata-ni
Kalooy pud
Oy nakatulog na
Hala tay, kuhaa tong mga sanina nga daan
Nga nabilin sa imong pag-umangkon
Kay atong ilisan, basa basa gamay
Punasan ta pud

Malipayon kaayo ang magtiayon
Mag-dali-dali nag uli si tatay
Para makadula si dangaw
Apan usa ka adlaw,Ilang napansin

usa ka gabii
-hala tay Ninggamay na ang iyang sanina
Kadali ba ning dako ning bataa?
Nay , dali sa.Ha? Dali sa

wala baka natingala Kay dangaw?
Unsa man, Pas-pas ang iyang pag-dako
Mao lagi , paspas pud mukaon
Wala ka nahibulong

(gahunghong)
Mao lagi tay,Katingalahan
Pas-pas ang iyang pag-tubo
Murag pila ka adlaw
Nadak-an na dayon niya ang iya nga sanina

Basig tinuod
Ingon nila nay
Nga anak sa diwata
si dangaw

uy kahudlok pud ana tay
ang importante,gialagaan nato siya
kay hatag kini sa kahitas-an
mao pud..o cge mangutog na ta


4 Unang tagpo sa kusog ni Dangaw

Tay asa man ka anhi tay
Tara nak uban ta sa uma
O cge tay
Unsa man dalhon nko tay

Aw ayaw na nak ako na ana (ug gikuha ang bukag)
Kining bukag tay
Bug-at na! Nganong naalsa man ni nimu
( aw gaan raman tay) Katingalahan
tara hinay-hinay ha

O cge tay sunod rko nimu,
byahe, subida sa buntod, bajada napud,Takilid gamay, sa wala, duko, suong, likay,
Tabok ,Gunit ,Hinay-hinay ..O abot nta

Hangak man ka tay
Tiguwang na lagi nak
Uy daghang bunga durian tay uy
O paghinay-hinay kay mahulogan ka

Uy daghan pud nangka ug boongon
O cge sakoon ko tay
Ayaw nak kay basin mahulog ka
Ako nalang ana, tigsalo raka
( samtang gatalikod si tatay)

Misaka na si dangaw
Ug nakurat ang amahan
Tua na sya sa tumoy
Tay sal- a o




Nakurat ang papa
Sa iyang kakurat natumba si papa
Oy dangaw, ayaw pag-binoang
Maangol ta, o cge tay, mubaba nako

Samtang hapit na si tatay sa tumoy nabali ang sanga,Nga nahulog siya
Wa damha gisalo siya ni dangkal
Apan nahimatay sya

Gitulak kini ni dangkal,
Bug-ata ni tatay
Tay tay nakatulog man si tatay,
Unsaon ni ron

Hapit na mag-hapon wala pa kamata si tatay
ako nalang ning alsaho si tatay
Ug iyang gilokdo si tatay
Padulong sa balconahe sa payag

Niya iyang gibalikan ang mga abot sa uma
Ug katong nakarga na tanan
Iyang gitawag si nanay
Nay nay si tatay nahimatay

Ngaon man
Nahulog sya sa bayabas, ingon nako ako na mukat-kat
Dili man siya
tan-awa nahulog

Giunsa man ninyo pag-abot dire, aw
Gitabangan ko sa atong silingang mag-uuma
Kinsa? Wa nko mahinumdum ma
sge basig si onyok to nga manangite


a mao ba, he he he

5 Pangahoy

Ningabot na sa tres pe si dangaw
Apan wala lamang kini gina pansin
Sa mag-tiayon
Ang ila malipayon sila

(usa ka adlaw npaud) O nak uban kay tatay
Mangahoy mo, kay tig-ulan karon ,tigum ta ug kahoy
O cge nay
Banatayi sa tatay ha, (oo nay)


Samtang nanghagbas si tatay
Si dangaw nag-lingaw-lingaw ug kuha ug lemonsito
Wa damha, dunay dko n ga bitin padulong sa tiilan ni tatay
Og nakita kini ni dangaw ug giambakan ang bitin

Gigunitan ang ulo ug lawas
Nag-ligid-ligid, ambak ambak
Ug nakurat ang amahan
Wala kalihok pagkakita

Ug sa dihang;
” da lagi , patay na ang bitin tay
aNak! wala ka napaakan
Wala man tay

Giunsa man nimu pag-patay ato
Ambot tay Ako ra syang gigunitan
Nya gi baliwag og gi baliko
Nya wala na sya nilihok tay

O cge tara, pamunit na ug sugnudon
Kay putlon ko ning kahoya kay tiguwang na kini
Ubay-ubay napud ni n ga misaksi sa pag-bago sa tong kinaiyahan
Ayaw pag-punit dihang dapita ha, kay matumbahan ka

Apan wala damha nalingaw napud si dangaw
Ug didto na diay sya padulong kung asa matumba ang kahoy
Ulahi na ang tanan tong nakita sa amahan
Naigo gyud si dangaw, perteng syagit sa amahan

Wala suya makalihok
Hinay-hinay sya miduol sa dihang
Milihok ang kahoy , ug mtindog,
Apan wala niya makita si dangaw

sa iyang kahadlok
Nidagan kini,
Wala nya damha natabunan ug lapok si dangaw
Ug wala ka tingog kay nangusog ug lukdo sa punuan

Tulin iyang pagdagan
Dili sya kabalo sa iyang buhaton
Nasugatan siya sa iyang asawa
Tay nganong nagdagan ka

Nganong kuyawan kaman Asa si dangaw?
Nay ayaw kasuko ug kakurat
Si dangaw natubahan ug kahoy
Nya mtindog ang kahoy apan wala na si dangaw didito



Unsa ! imo syang gibiyaan
Adtuan nato
Nay dunay maligno basig gikuhag balik si dangaw
Nawala man sya

Hala tua anng kahoy nga naglihuk
Asa? Kana ! ( midagan ttay sa likod ni nanay)
Nya, tay nay , nia ang sugnod o dako kaayo
Naunsa man ka tay miadagan man ka

Ako man tong lapok nga nagunit sa punuan
Wala ko katingog kay nangusog kung pag-ayo
Mao ba... wala ka nabalian ug bukog ,Wala ka napiang
Wala man tay, nay , nak pasayloa ko ha

6 Panahon sa Kalisud

apan karon panahon sa kalisud
dili makayag kinayod
ang yuta nga migahi
ug ang kainit nga mukusi

sa matag-adlaw
Pas-pas ang pagdako ni dangaw
Paspas pud ang pagkahurot sa ilang supply
Wala nay mabilin pagkaon nila usahay

(Samtang ning-gawas ug sayo sa kadlawon
Ang magtiayon aron mag-uma sa kalandong
Nahimata si dangaw),gigutum ako
Unsa maning naa sa basket nga gibitay
Kab-oton ko




Wow pagkaon, Gikaon ug gitilok kni ni dangaw
Hum hum gitilok sa iyang mga tudlo
Ug gitilapan
Ug sa dihang pag-duko niya

Uy lata unsa mani
Mais ug humay
Iaya kining giluto tanan
Nagpabadlong na si dangaw

(pag-uli ni tay/nay, nakurat sila)
Hala tay nagkagubot ang balay
Samtang si dangaw naghayang
Tay nahuort tana ang aton tinaguan
Wala na tay supply sa pipila ka adlaw

Dangaw , nat-tay (nahimata)
Nganong imo man kining gihurot
Aw gigutum napud ko nay/tay
Nay murag ning-taas napud si dangaw nay

Dangaw panahon sa kalisod karon
Dili angay usikan ang atong abot
Pasaylua ko ta, nay
Dili na mausab
Sama atong pag-hurot nimu sa prutasan

Ato mang ibilagya pud kato
Ug ipalit ug asin ug uabn pa
Nga dili mabuhat namo
Ibayad pa sa motor pa baryo

Kinsa maning bataa ni
Gitagaan lagi ta ug bata
Apan mahurot pud atong kalan-on
Iyang kaugakingon lang ang giatiman

Kung sa bagay , wala pamay buot ni
Apan pirti ka pas pas mukaon
Mupas-pas pud ang pagtubo
Muhilak rba kung wala nay makaon

Usa ka adlaw nagdesisyon nga
Iuli na nila si dangaw
Apan ang pangutana
aha? Ug Kinsa?

Giuban ni tatay si dangaw sa pikas bukid
Nak dali uban ta, kuhaa ng mga kalabasa sa daplin sa bangin
Nya nadalin-as si dangaw (nakasyagit)
Patay mali si tatay na wala kadungog


Ninglakaw nalang kini Ug gibiyaan si dangaw,
Ug katong palakaw na si tatay pauli
Dunay naligid sa bakilid, uban sa dako nga sako
gisukat nlang kining kalit, tay byaan naman pud ko nimu

aw nak duna rakoy gikuha,o dali na uli nata
ug didto niuli sila, subida sa buntod,
bajada napud,Takilid gamay, sa wala, duko, suong, likay,
Tabok ,Gunit ,Hinay-hinay ..O abot nta

Pag-abot sa balay
Ang usa ka sako nga kalabasa
Igo-igo ra ang katunga
Nga gipanihapon

Lingo-lingo ang magtiayon
Ugma magpalawod man ako
Kinaugmaan, nag-andam na

subida sa buntod,
bajada napud,Takilid gamay, sa wala,
duko, suong, likay,
Tabok ,Gunit ,Hinay-hinay ..O abot nata

O cgeg nak, alsahon tka
Aron dile ka mabasa
Ayaw kabalaka tay, miitras, nanukad ug miambak oops
Kuyawa ning bataa uy, mulupad man

O cge buksay nata
Pag-abot sa lawod
Namukot na sila
Ug sa dihang niongot ang pukot

Wala nag-duha –duha si dangaw
Miambak sa tubig, Nakurat ang amahan
Og misunod siyg ambak, Apan wala na siya makitan
Nibalik pa sa kaduha, mituo sya nga dakong isda tong
Mitukob kay dangaw, medisisyon nlang kini nga muhaw-as

Sa dihang niabot na si tatay sa bay-bayon
nakonsyensya kni ug milingi
apan wala na syay mabuhat
pag-uli niya , ug duol na syta sa pultahan

nag-barog si nanay
walay tingog ang duha
sa dihang mikalit ug syagit si dangaw
tay , namiya naman pud ka,ania ang balyena, sugbahonon

nakurat si nanay ug tatay
hala giunsa man nimu pag kubit niini
ako ra syang gisabayan ug langoy
nya gituook nia na

Karon ilang nahibaw-an
Nga mapahimuslan man diay si dangaw
Tungod sa iyang lahing kusog
Kaya niya mukuhag pagkaon
Bisan sa layong dapit


Dili lang ang pamilya
Bisan ang kabaryuhan
Musabay na para mangisda
Bisan mag-uma ,tanum o ani

katapusan
Busa
Tama ingon nila
Kon manlimus
Dili gayod makapili

Kung aduna pud day amgohon
Gikan sa ginoo
Ayaw dilii
bisan unsa paman

Ug diri natapos ang atong pasundayag
Ubanan tag pa-ilaila ang atong mga magdudula